Een conversatie via de mail
L: Jij noemde tijdens ons gesprek van vanochtend het begrip ‘scharrelruimte’. Ik heb dat nog niet eerder gehoord. Vertel me daar eens over?
C: Scharrelruimte is een term die afkomstig is uit de zorgethiek. Annelies van Heijst (zorgethica) heeft het, in navolging van de bestuurskundige Kim Putters over ‘scharrelruimte’ in de zorg (in Iemand zien staan. Zorgethiek over erkenning): “oases van tijd die niet geregeld zijn en waarin professionals zelf kunnen inschatten wat gedaan moet worden”. Het brengt het gevoel met zich mee van ‘even op adem komen’: het is niet zomaar vrije tijd, maar een oase van tijd waarin de professional zelf bepaalt wat aandacht behoeft. Mogelijk is dat een diepgaand gesprek met een cliënt bij wie de zorgverlener eerder die dag het gevoel kreeg dat het niet zo goed gaat. Mogelijk is dat het opschonen van het dossier van een cliënt die is vertrokken. Hoe dan ook, het is aan de professional zelf om die tijd in te vullen.
Met het vrije invullen van die tijd, is ook de duur van die scharreltijd niet vastomlijnd: van tevoren kun je niet inschatten hoe lang het gesprek met die cliënt gaat duren. Je kunt niet afspreken met je collega dat je even “10 minuten gaat scharrelen”. Daarmee gaat het hele scharrelkarakter van die tijd verloren. (fragment uit mijn masterthesis Zorg, Ethiek en Beleid)
Ik moest eraan denken toen we elkaar afgelopen week spraken. Hoe mooi zou het zijn als we dat niet alleen in de zorg zouden nastreven, maar ook in ons persoonlijke leven?
L: Scharreltijd in ons eigen leven! Ja heerlijk, jonge kinderen zijn daarin een mooi voorbeeld. Het gescharrel van hen en welke bewegingen en creatieve ideeën daaruit ontstaan. Vanuit de ruimte krijgen, vanuit de ontspanning ontstaat zoiets moois. Eigenlijk het her-vinden van een stukje van jezelf. Hoe zie jij dit?
C: O, dat is mooi gezegd, een stukje van jezelf her-vinden. Ik denk dat dat voor volwassenen zeker geldt, we raken zo versnipperd in het dagelijks leven. Scharrelruimte geeft ons wellicht de tijd om dat weer terug te vinden. Dat is een mooie gedachte.
Ik mag zelf heel graag scharrelen, daar kan ik enorm van genieten. Dat krijgt vaak heel concreet gestalte: ineens herinner ik me dat studieboek waar ik wat in wil lezen, of ik bedenk me dat ik echt alweer te lang niet in het bos heb gewandeld. Maar soms ook met een boek op mijn bedbank, van waar ik heerlijk uitkijk op mijn tuintje… en dan even lekker mijmeren in het zonnetje. Maar ook: even op mijn gemak de was wegvouwen. Muziekje erbij, dan kan ik daar toch ook best van genieten.
Ik vind het heerlijk als de dag zich nog niet van tevoren helemaal heeft gevuld, en ik lege ruimte heb in de dag. Misschien zou ik het zelfs moeten gaan plannen… Want als het ook een stukje her-vinden is, dan ben je daarna ook weer meer ‘heel’ en dus beter in je vel.
Hoe zorg jij ervoor dat je voldoende scharrelruimte hebt?
L: Dit weekend mocht ik genieten van de prachtige beukenbossen, daar heerlijk scharrelend! En zo rustig scharrelend en om je heen kijkend ontdekte ik zoveel en kreeg ook mijn fantasie en die van mijn kids de ruimte. Dat voelt zo vrij en licht, dat geeft zoveel energie. En ja hoe ik zorg voor voldoende scharrelruimte? Ik blijf dat een uitdaging vinden, maar maak daar steeds meer bewust tijd voor. Ook al kan een ander denken doe eens wat nuttigs… (of nee dat denk ik dan zelf natuurlijk…) Tja, juist door bewust scharrelruimte in mijn leven te brengen kom ik ook oude overtuigingen tegen die niet helpend zijn als deze leidend zouden zijn. Ook die mag ik op zo’n moment dan ruimte geven en terug komen in het moment. Door scharrelruimte ervaar ik zoveel meer en het brengt me dat ik het leven voller kan ervaren en er makkelijker op kan varen.
Wanneer ik scharrelruimte neem? Ik kan het echt heerlijk vinden om de ochtend heel rustig te starten, wat te rommelen/scharrelen, alles in een heel rustig tempo en daarna te ontbijten. Helaas zijn deze momenten sporadisch, maar wanneer ze er zijn merk ik dat deze me goed doen over de gehele dag. Ik kan ook zo even op de dag gaan zitten, praatje met mijn dochter, even de tuin in, een wandeling, even alle tijd nemen om die éne kast uit te ruimen etc. Scharrelruimte brengt me echt ruimte in mijn hoofd en doet mij voelen dat wat ik doe en wie ik ben oké is en geeft me lichtheid voor de stappen die ik aan mag gaan. Wat ervaar jij? Kom jij ook overtuigingen tegen in scharreltijd?
C: Wat mooi, hoe jij dat beschrijft. Ik herken dat wel, dat zich dan overtuigingen aandienen in dat-wat-is, als je scharrelt. En die ene zeker, ‘ga eens iets nuttigs doen’. Ik zie dat bij de generatie voor mij nog meer; daar is zoveel druk om de hele dag nuttig te doen/zijn. Ik vind dat heel vermoeiend, als ik daarmee geconfronteerd word. Ik ben dol op scharrelen. Ik doe het graag in de ochtend voor ons huishouden ontwaakt. Dan sta ik een half uurtje eerder op om te doen waar ik op dat moment zin in heb, meestal yoga, of sport, of meditatie. Dat werkt heel goed, als ik zo de dag rustig mag starten ben ik echt de hele dag productiever en meer ontspannen. Verder ben ik dol op scharrelen tussen drukke momenten door: als je een volle ochtend hebt gehad, en dan ‘ineens’ een paar uur geen afspraken hebben. Heerlijk! Dat je zo ineens een (paar) uur vrij kan invullen. Of ’s avonds, als de drukte voorbij is en je ineens in stilte kan zitten. Wat kan ik daarvan genieten! Dat doet me nu realiseren: ik vind het wel heel prettig als ik alleen ben als de scharreltijd zich aandient.
Hoe is dat voor jou? Scharrel je liever alleen, of samen?
L: Alleen of samen scharrelen vraag je. Eigenlijk kan ik daar dus niet uit kiezen! Het kan beiden heel fijn zijn.
Het samen scharrelen is dan voor mij niet echt samen. Wel bij elkaar in de buurt zijn /of in huis zijn en ieder zijn ding doen. Dat dus een ieder voor zichzelf scharrelt kan ik ook heerlijk vinden. Wel het samen zijn en toch even die eigen ruimte en tijd. Tegelijkertijd ken ik ook echt momenten dat ik wel even alleen wil scharrelen. Het meest ervaar ik dat in de ochtend, wat er momenteel niet meer van komt, maar waar ik voorheen echt van kon genieten. Wat jij ook zegt, daar heb ik dan de hele dag profijt van. De dag start zoveel meer vanuit rust, rustiger vanuit mijn eigen kern. Dat scharrelen ‘s morgens laat me even helemaal in mezelf komen, goed aanwezig zijn en geeft me energie. Het ‘s avonds alleen scharrelen brengt me vooral het tot rust komen. De stilte voelen die in de avond neerdaalt en daarmee dan in alle rust naar bed gaan om een nacht in te gaan met een voldaan gevoel.
Lisette van ’t Oever en Caroline Nuiten-Zielhorst
